Daniel

 

fot. Adam Siekiera

Jak wygląda daniel?
Daniel podobny jest z budowy nieco do jelenia, jednak jego sylwetka jest mniej kształtna. W zadzie jest on wyższy niż w barku (odwrotnie niż jeleń). Szyję ma krótką i fałdzistą, badyle krótkie, a poroże rozchylone na boki. Suknia daniela w lecie jest rdzawobrązowa. W zimie przybiera kolor brudnobrązowy, na bokach, do 1/3 od dołu tułowia, ma białe cętki. W zimie cętki te są słabo widoczne, sierść dłuższa. Przez grzbiet ciągnie się ciemny pas. Pierś od przodu, badyle i podbrzusze daniela są popielate, w okolicy ogona ma białawe lustro okolone ciemną obwódką. Kwiat (ogon) dłuższy niż u jelenia (długość ok. 25 cm), z wierzchu czarny, znajduje się w ciągłym ruchu. Szczegół ten jest bardzo charakterystyczny dla daniela. Łyżki daniela, zawsze stojące w bok, są w środku porośnięte jaśniejszym włosem. Daniel-byk ma poroże w kształcie litery U. Poroże to jest inne niż u jelenia, gdyż w połowie jego wysokości rozpoczyna się łopata, od przodu gładka, a z tyłu z odnogami (sękami). Poroże daniela nie ma odnogi nadocznej, a tylko oczniak i opierak, a potem łopatę. Wśród danieli dość często spotyka się osobniki o sukni białej lub czarnej. Taka barwa sukni nie jest wynikiem albinizmu (biała) lub melanizmu (czarna), ale zwykłą odmianą barwy danieli, która może występować w różnych odcieniach. Różnorodność barwy danieli nie wiąże się więc z niedorozwojem fizycznym lub z jakimiś zaburzeniami organizmu zwierzęcia. Charakterystyczne jest to, że daniel-byk i łania nie mają grandli.

Jaka jest wielkość daniela?
Daniel-byk ma wysokość w barku ok. 100 cm, długość ciała do 200 cm i masę 60-70 kg. Poroże ma masę do 4 kg. Daniel-łania jest znacznie mniejsza od byka i osiąga masę 35-40 kg.

W jakich warunkach terenowych przebywa daniel?
Daniel jest zwierzyną aklimatyzowaną u nas w XVI wieku. Sprowadzony został z krajów śródziemnomorskich. Do końca ubiegłego wieku występował przeważnie jako zwierzyna parkowa. Obecnie żyje w stanie dzikim. Występuje coraz liczniej, według szacunku z 1997 r. stan wynosił: 7698 sztuk. Najliczniej w b. woj. poznańskim – 1168 sztuk, b. woj. bydgoskie – 948, b. woj. pilskie – 612, b. toruńskie – 577, b. woj. olsztyńskie – 499 sztuk. Odstrzał w 1997 r. wyniósł 2227 szt. Daniel znajduje ostoję w lasach mieszanych lub liściastych o znacznym podszyciu, przeplatanych łąkami lub znajdujących się w pobliżu łąk, lecz nie podmokłych.

Jaki jest tryb życia danieli?
Daniel jest zwierzęciem gromadnym. W lecie, w okresie łojnym (upasania się przed rują), młode byki, łanie i cielęta chodzą razem, a stare byki w odrębnych, małych chmarach. Mocne łopatacze często chodzą samotnie i rzadko pokazują się w bardziej otwartych miejscach. Chmarę byków zawsze prowadzi najmocniejszy, a więc inaczej niż u jeleni. W okresie godowym (bekowiska) byki odszukują chmary łań, odpędzają od nich młode byczki i spędzają z łaniami okres godowy. Daniel jest bardzo ruchliwy i dlatego spotkać go można w ciągu całego dnia. Ze względu na swoją ruchliwość nie jest on lubiany przez jelenie i sarny, gdyż stale je niepokoi i dlatego opuszczają one siedliska danieli, jeśli jest ich dużo w danym łowisku. Daniel mimo ruchliwości nie lubi wędrować, tak jak np. jeleń, trzyma się raczej swojej ostoi, a w okresie bekowiska stałych rujowisk (nawet przez szereg lat). Daniel ma charakterystyczny sposób poruszania się, np. w biegu skacze od razu na cztery nogi, podobnie jak koza domowa i dlatego jest trudny do strzału w ruchu. Jest bardzo ostrożny i uważny; ma bardzo dobry wzrok (w przeciwieństwie do jelenia) i często zmienia swoje przesmyki. Pomimo dość ciężkiej budowy świetnie skacze i potrafi bez trudu pokonywać przeszkody, nawet dwumetrowej wysokości.

Jak kształtuje daniel swoje poroże?
W wieku 7-8 miesięcy życia (styczeń, luty) daniel rozpoczyna budowę pni pod przyszłe poroże. Pierwsze poroże nasadza od maja i w sierpniu wyciera ze scypuły, a nosi je do maja następnego roku. Pierwsze poroże ma kształt krótkich tyk bez odnóg i bez róży (szpiczak). Drugie poroże (trzeci rok życia) buduje daniel do sierpnia i wyciera na początku września. Poroże to ma dwie odnogi, oczną i opierak, a tyki mają różę. Drugie poroże zrzuca daniel w końcu kwietnia. Trzecie poroże (czwarty rok życia) buduje daniel do sierpnia i nosi do kwietnia-maja. Trzecie poroże ma kształt tyk z odnogami oczną i opierakiem oraz zgrubienie, spłaszczenie na końcu tyki będące zapowiedzią przyszłej łopaty (łyżkarz). W następnych latach rozwój poroża ma miejsce głównie w końcowej części tyki, gdzie powstaje łopata, z przodu równa, coraz wyższa i szersza. Z wiekiem wzrasta liczba sęków w tylnej części łopaty, a więc inaczej niż u łosia, którego rosochy mają sęki z przodu. Odnoga nadoczna występuje u danieli niezmiernie rzadko. Byki stare o dużym i mocnym porożu mają w dolnej tylnej części łopaty długą odnogę (hak, ostroga). Od jedenastego poroża następuje jego uwstecznianie się. Poroże u młodych byków-danieli ma kształt zbliżony do litery V, u starych zaś do litery U, z szerokim, płaskim dołem tej litery (rozłoga ma się do wysokości mniej więcej jak 1:1). Wśród danieli i u innej zwierzyny płowej występują nieprawidłowości w rozwoju poroża, które kwalifikują byka do selekcyjnego odstrzału. Takimi wadami są: brak opieraka, nierównomierny kształt obydwu tyk, wysokie tyki, nieprawidłowa lub wąska łopata, bardzo mała rozłoga łopat. Wśród starych byków zdarzają się wypadki niezrzucania poroża i wówczas spod róży wyrasta nowe poroże, jest ono oczywiście karłowate i zniekształcone (poroże podwójne).

Jak przebiega ruja danieli?
Ruja danieli (bekowisko) rozpoczyna się w połowie października (bezpośrednio po zakończeniu rykowiska jeleni) i trwa do połowy listopada. W okresie poprzedzającym ruję byk przednimi badylami kopie w gęstwinie leśnej wgłębienie, tzw. dołki rujowe, w które oddaje mocz. To wgłębienie powiększa o tyle, że gdy położy się w nim, jest mało widoczny. W związku z tym, że w to wgłębienie oddaje mocz, jest ono bardzo cuchnące. W tych wgłębieniach odbywa się często krycie łań, prawdopodobnie dlatego, że jego zapach jest dla nich podniecający. W okresie rui byk zbiera sobie chmarę łań (5-8 sztuk), którą trzyma przez okres ok. 2 tygodni, jeżeli nie zostanie wcześniej zrogowany i odpędzony przez innego byka. W tym czasie daniel-byk jest jeszcze bardziej wojowniczy niż jeleń-byk, ale z uwagi na kształt poroża walki danieli rzadko kończą się tragicznie. W okresie rui byk stadny prawie nic nie żre i przez to traci wiele ze swej wagi. W okresie rui byk wydaje chrapliwy głos podobny do beczenia. Beczenie to rozpoczyna się już w godzinach południowych. Łania nosi płód 32 tygodnie (220 dni). W czerwcu lub na początku lipca wydaje na świat jedno lub dwa cielęta. Matka karmi je do grudnia. Zdolność rozmnażania się daniel osiąga w drugim roku życia. Łania daniela, podobnie jak łania jelenia, zjada łożysko porodowe, aby nie pozostawiać śladów swojej obecności ze względu na bezpieczeństwo cielaka. Przenosi się także w inne miejsce.

Czym żywi się daniel?
Daniel jest roślinożerny, żywi się więc głównie trawą, liśćmi, ziołami i zbożem, w mniejszym stopniu pędami drzew i krzewów, ponadto korą drzew liściastych i iglastych. Bardzo chętnie je owoce drzew liściastych, jak żołędzie, bukiew i kasztany, a także grzyby. Daniel spałuje mniej niż jeleń i w ogóle czyni mniejsze szkody w lesie. W polu jednak szkody wyrządzone przez daniele są często większe, gdyż chętnie wychodzi na żer w pole i wydeptuje uprawy. Daniel żeruje przeważnie w nocy, ale także w dzień, we wczesnych godzinach popołudniowych. Stare łopatacze żyjące samotnie w lecie wychodzą na żer tylko w nocy.

Na podstawie czego określa się wiek daniela?
Wiek daniela w łowisku określa się, podobnie jak jelenia, po zachowaniu się i budowie, natomiast po odstrzeleniu na podstawie uzębienia. W okresie od 5 miesiąca do 26 miesiąca życia wiek daniela określa się na podstawie zakresu wymiany zębów mlecznych na stałe, a w późniejszym czasie według stopnia starcia zębów przedtrzonowych i trzonowych oraz koron siekaczy.

Jakie są sposoby polowania na daniele?
Na daniele poluje się od pierwszej soboty przed 1 października do pierwszej niedzieli po 31 stycznia. Polowanie na daniele należy do rzadkich okazji, gdyż zwierzyna ta występuje u nas w niewielu łowiskach i w małych ilościach i dlatego odstrzał musi być z konieczności ograniczony tylko do sztuk selekcyjnych, a więc o porożu nieprawidłowym, podwójnym, w kształcie podkowy lub z głębokimi zatokami w łopatach albo o innych nieprawidłowościach. W polowaniu na daniele stosowane są następujące sposoby: zasiadka, podchód, podjazd lub cicha nagonka. Zasiadkę należy robić rankiem lub w południe w miejscach, gdzie zwierzyna wychodzi na żer, a więc w pobliżu polan leśnych, zrębów, pól i łąk. Zasiadka na przejściach (przesmykach) zwierzyny daje wątpliwe efekty, gdyż daniele bardzo często je zmieniają. Podchód stosuje się w czasie bekowiska, ponieważ daniele mają ustalone rujowiska i dlatego istnieje możliwość spotkania tam byka. Trudność polega przede wszystkim na podejściu, gdyż daniel jest bardzo ostrożny i płochliwy. Podjazd można stosować w każdym czasie, najlepiej w zimie, jednakże nie udaje się na ogół podjechać blisko i dlatego trzeba decydować się na dalszy strzał. Polowanie z cichą nagonką polega na użyciu 2-3 naganiaczy, którzy wolno i spokojnie przepędzą miot. Zmiana przesmyków oraz częste uderzanie danieli do tyłu, na nagonkę, utrudnia myśliwemu dojście do strzału w czasie pędzenia.

Jak wygląda trop daniela?
Trop daniela jest bardzo podobny do tropu jelenia, różni się tylko wielkością. U daniela występują bardzo małe różnice wielkości tropu przednich i tylnych badyli. Długość tropu wynosi 7-8 cm, a szerokość 5-5,5 cm.

Jaka jest korzyść z ubitego daniela?
Dziczyzna daniela jest bardzo smaczna. Skóra oczyszczona z sierści i wyprawiona nadaje się do wyrobu rękawiczek i innej galanterii. Poroże stanowi cenne trofeum oraz ma zastosowanie do wyrobu mebli i innych przedmiotów, jak np. lampy. Daniel nie ma grandli.

Jak dokonuje się wyceny łopat danieli?
Na wycenę łopat danieli składają się:

1. Pomiary [w cm]
   1. średnia długość łopat mierzona od dolnej krawędzi róży po ich zewnętrznej stronie, przez środek łopat, do zatoki między sękami mnożona przez współczynnik 0,5;
   2. średnia długość oczniaków mierzona od róży po ich dolnym łuku razy współczynnik 0,25;
   3. średnia długość łopat mierzona od początku rozszerzania się tyki w łopatę razy współczynnik 1,0;
   4. średnia szerokość łopat w najszerszym miejscu razy współczynnik 1,5;
   5. średnia obwodów róży razy współczynnik 1,0;
   6. suma obwodów tyk mierzonych między oczniakiem i opierakiem razy współczynnik 1,0;
   7. suma obwodów tyk mierzonych między opierakiem i łopatą razy współczynnik 1,0;
   8. masa poroża razy współczynnik 2,0; jeśli cięcie czaszki jest wzdłuż górnej szczęki i poniżej oczodołów – odlicza się 0,10 kg, a jeśli nie jest cięta czaszka – 0,25 kg.
2. Dodatki
   9. ubarwienie (jasne do ciemnego) odpowiednio 0-2 pkt.;
   10. sęki na łopatach (w zależności od ich wielkości – ponad 2 cm, i ilości) odpowiednio 0-6 pkt.;
   11. moc, kształt i regularność, łącznie 0,5 pkt.
3. Potrącenia
   12. niedostateczna rozłoga w stosunku do długości tyk, odpowiednio 0-6 pkt.;
   13. wadliwe łopaty 0-10 pkt.;
   14. wadliwe krawędzie łopat 0-2 pkt.;
   15. niedostateczna równomierność 0-6 pkt.

Ogólną wycenę stanowi suma punktów z pozycji 1-11, pomniejszona o punkty z pozycji 12-15. Medalowymi łopatami są: medal brązowy- 165,00-174,99 pkt.; medal srebrny – 175,00-179,99 pkt.; medal złoty – 180,00 i więcej pkt.